گفت‌وگو با دکتر آذر حدادی، استاد بیماری عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به مناسبت روز جهانی ایدز

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیمارستان سینا؛

دکتر حدادی، با وجود گذشت چند دهه از شناسایی اولین موارد ایدز چرا این بیماری همچنان یک چالش بهداشت عمومی در جهان محسوب می‌شود؟

گزارش اولین موارد شناخته شده ایدز  به سال 1981 برمی گردد و از آن سال تاکنون گام های بزرگی برداشته شده است، اما این بیماری همچنان یک چالش بهداشت عمومی است.

شاید مهمترین دلیل تبعیض و انگ اجتماعی به دلیل آگاهی ناکافی و شناخت نادرست جوامع مختلف نسبت به راه های انتقال و پیشگیری بیماری است. دسترسی ناکافی به روش های تشخیصی جدید و درمان های موثر در برخی جوامع و گسترش بیماری در گروه های آسیب پذیر مانند مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی از دیگر علل می باشد.

 افراد مبتلا به اچ آی وی گاهی به دلیل ترس از نوع نگاه جامعه به آنها، دچار مشکلات عدیده عاطفی و روانی از جمله ترس، احساس گناه، ترد شدن از خانواده و جامعه و حس بی ارزش بودن را تجربه کنند و همین مسئله می تواند مانع از مراجعه آنها برای درمان و یا عدم پایبندی به درمان است.

به همین منظور سازمان بهداشت جهانی در سال  1998اول سپتامبر را به نام روز جهانی ایدز نامگذاری کرده و این روز فرصتی است که هرساله در سراسر جهان، متخصصین، صاحب نظران و سیاست گذاران پیرامون موضوعات مختلف مربوط به تشخیص، درمان، پیشگیری و کنترل  این بیماری به بحث و تبادل نظر بپردازند.  همچنین سازمان بهداشت جهانی در سال 2024 برای روز جهانی ایدز این شعار را مطرح کرده است: «مسیر دفاع از حقوق را در پیش بگیرید، سلامتی من، حق من» این شعار بر اهمیت حقوق بشر در مقابله با ایدز تاکید دارد و از رهبران جهان و شهروندان درخواست می کند که با رفع نابرابرهایی که مانع پیشرفت در پایان دادن به ایدز می شوند از حق سلامت حمایت کنند.

وضعیت فعلی ایدز در جهان چگونه است و چه اهدافی برای آینده تعیین شده است؟

تا به امروز حدود 42/3 میلیون نفر، به علت این بیماری جان خود را از دست داده اند. انتقال در تمام کشورهای جهان در حال وقوع است و طبق تخمین زده شده تا پایان سال 2023، حدود 39/9میلیون نفر با ایدز زندگی میکنند که 65 درصد آنها در منطقه آفریقایی خواهند بود.

و این درحالی ست که در سال 2023، حدود ششصد و سی هزار نفر بر اثر عوامل مرتبط با HIV جان خود را از دست داده اند و حدود 1/3 میلیون نفر مورد جدید نیز به HIV مبتلا شده اند.

سازمان بهداشت جهانی معتقد است؛ جهان می تواند تا سال 2030 به ایدز به عنوان یک تهدید برای سلامت عمومی پایان دهد.

طبق گفته سازمان بهداشت جهانی تا سال 2025، نود و پنج درصد از تمام افراد مبتلا به HIV باید تشخیص داده شوند و 95 درصد از آنها باید درمان ضد ویروسی دریافت کنند.

با این حال لازم به ذکر که در سال های اخیر در همه کشورها از جمله کشور ما تلاش های بسیاری برای شناسایی موارد جدید، درمان و مراقبت مبتلایان و کنترل و پیشگیری از بیماری در گروه های آسیب پذیر بصورت رایگان صورت گرفته است.

راه های انتقال بیماری چیست؟

HIV می تواند از طریق خون و مایعات آلوده به خون، شیر مادر، مایع منی و ترشحات واژن منتقل شود. این ویروس همچنین می تواند در دوران بارداری و در طی زایمان به کودک منتقل شود.

افراد نمی توانند از طریق تماس های معمولی روزمره مانند بوسیدن، در آغوش گرفتن، دست دادن یا اشتراک اشیاء شخصی، غذا یا آب به HIV مبتلا شوند.

افراد مبتلا به HIV که  با درمان داروهای ضد ویروسART  بار ویروسی در آزمایش  خون آنها غیرقابل تشخیص می شود، HIV را به شریک جنسی خود منتقل نمی کنند. بنابراین دسترسی زودهنگام به  ART و پشتیبانی برای ادامه درمان نه تنها برای بهبود سلامت افراد مبتلا به HIV بلکه برای جلوگیری از انتقال HIV نیز ضروری است.

چه عواملی خطر انتقال این بیماری را افزایش می دهد؟

 رفتارها و شرایطی که افراد را در معرض خطر بیشتر ابتلا به HIV قرار می دهد عبارتند از: داشتن رابطه جنسی مقعدی یا واژینال بدون محافظ؛ داشتن شرکای جنسی متعدد، داشتن عفونت مقاربتی دیگر مانند سیفلیس، تبخال تناسلی، کلامیدیا، سوزاک... ، استفاده مضر از الکل یا مواد مخدر در زمینه رفتار جنسی؛ به اشتراک گذاشتن سرنگ های آلوده در بین معتادین تزریقی، دریافت تزریقات ناایمن، انتقال خون یا پیوند اعضا، همچنین مواجهه شغلی با سرسوزن آلوده، تیغ بیستوری یا سوزن بخیه و یا پاشیدن شدن خون و ترشحات آلوده بیماران به مخاط چشم و دهان کارکنان مراقبت های بهداشتی از عوامل انتقال بیماری محسوب می شود.

آیا درمان قطعی برای ایدز وجود دارد؟

درحال حاضرهیچ درمان قطعی برای عفونت HIV وجود ندارد. با این حال با دسترسی به روش های تشخیصی، درمانی، پیشگیری و مراقبت موثر از جمله برای عفونت‌های فرصت ‌طلب، عفونت HIV به یک وضعیت قابل کنترل تبدیل شده است و افراد مبتلا به این ویروس را قادر می‌سازد تا زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری اچ ای وی چه راهکارهایی توصیه می شود؟

 HIV یک بیماری قابل پیشگیری است. پایندی به اصول اخلاقی مهم است. برای کاهش خطر ابتلا به HIV عدم تعدد شرکای جنسی، رابطه جنسی محافظت شده، انجام آزمایش HIV  در صورت داشتن عفونت های مقاربتی، استفاده از خدمات کاهش آسیب برای افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف می کنند توصیه می شود.

همچنین برای پیشگیری  قبل و یا به دنبال تماس جنسی با فرد آلوده و یا  متعاقب مواجهه شغلی از طریق سرسوزن آلوده یا پاشیدن خون و ترشحات آلوده بیمار اچ ای وی مثبت در مخاطات کارکنان مراقبت های بهداشتی ، تجویز دارو ضد ویروسی در۷۲ ساعت اول بعد از تماس توصیه می شود. همچنین در مادران مبتلا به ایدز با تجویز دارو از انتقال بیماری به فرزندشان جلوگیری به عمل می آید.

و باید خاطرنشان کنم، دسترسی به آزمایش و ART بخش مهمی از پیشگیری از بیماری ایدز محسوب می شود. هنگامی که قبل از در معرض قرار گرفتن احتمالی با HIV دارو تجویز شود، آن را پیشگیری قبل از مواجههPrEP  می نامند که امروزه یکی از روش های موثر برای پیشگیری از ابتلا شریک جنسی فرد اچ ای وی مثبت است و هنگامی که بعد از در معرض قرار گرفتن تجویز شود، پیشگیری پس از مواجهه PEP  نامیده می شود مانند به دنبال تعارض جنسی و یا تجویز به پرسنل حرف پزشکی به دنبال فرورفتن سوزن آلوده بیمار در دست آنها،که در هر دو مورد استفاده از PrEP یا PEP  فقط  با مشورت پزشک قابل انجام است.