عوارض بی حرکتی و مراقبت ھای آن
بی حرکت ماندن اگر با مراقبت درست همراه نشود می تواند باعث ایجاد آسیب در تمام دستگاههای بدن بشود، بنابراین لازم است بیمار یا مراقبین او از روشهای مراقبت صحیح آگاه باشند تا چنین عوارضی ایجاد نگردد
-
علل بوجود آمدن بی حرکتی شامل
- افرادی که بدنبال سکته ی قلبی یا مغزی دچار کم تحرکی یا بی حرکتی میشوند.
- بیماریهای مزمن مانند آرتروز، آسیب نخاعی و ...
- ناتوانیهای جسمی ناشی از آسیبدیدگی مثل شکستگی پا و یا لگن و .. کهعضو شکسته باید بی حرکت بماند.
- سالمندان
- داروهای آرامبخش، میتوانند باعث خوابآلودگی و ضعف عضلانی شوند
- گاها خود بیمار هم برای کاهش درد، سعی در عدم تحرک دارد
-
عوارض بی حرکتی:
- یجاد لخته در وریدهای عمقی
- یبوست
- کاهش فشارخون وضعیتی
- فشارخون بالا
- بسته شدن راه تنفس و عفونت تنفسی
- آسیب سیستم اسکلتی – عضلانی
- آسیب سیستم عصبی
- ایجاد زخم فشاری
- ضایعات پوستی
- مشکلات ادراری
- ایجاد لخته در وریدهای عمقی
- اهش جریان خون در پاها مانع از حرکت مداوم خون و ورود و خروج سریع آندر سیاهرگ ها می شود که در این شرایط ظرف چند ساعت، تجمع سلولـهـایخونی و در نتیجه ایجاد لخته های وریدی و ترومبوز را با خود به هـمـراه مـیآورد، اگر لخته، مسیر عروق خون رسان به مغز را مسدود کند، سکته مغزی واگر مسیر عروق خون رسان به قلب را مسدود کند، سکته قلبی ایـجـاد مـیشودکم تحرکی و درواقع بی حرکت ماندن های طولانی مدت پاها، مهمـتـریـن علت بروز لخته های مرگ بار هستند
-
علائم ترومبوز ورید عمقی چیست؟
- تورم پا یا دست (که گاهی ناگهانی رخ می دهد.)
- درد در پا (که ممکن است تنها در هنگام ایستادن یا راه رفتن رخ دهد)
- ناحیه ای از پا یا دست که متورم یا دردناک شده ممکن است گرمـتـر از معمول باشد.
- وریدهای سطحی ممکن است بزرگتر از حالت معمول باشند
-
علامتھای احتمالی آمبولی ریوی چیست؟
- تنگی نفس ناگهانی یا تنفس سریع
- درد سوزشی قفسه سینه که اغلب با سرفه یا تنفس همراه است.
- درد در پشت
- سرفه (گاهی همراه با خلط یا ترشحات خونی)
- تعریق بیش از حد معمول
- تپش قلب
- احساس گیجی یا غش کردن
- کاهش جریان طبیعی خون در وریدهای عمقی به دلیل آسیب، جراحی یابی حرکتی اندام مربوطه.
- دوره های طولانی بی حرکتی که جریان طبیعی خون را کاهش می دهد
-
مراقبت ھا در زمان ایجاد لخته در اندام
- در ابتدا ممکن است ترومبوز ورید عمقی فعالیت شما را محدود کند ولی باید به تدریج به فعالیت طبیعی خود بازگردید.
- -1اگر در پای خود احساس تورم یا سنگینی دارید، در جای خود طوری درازبکشید که پاشنه ی پایتان 15-10سانتیمتر بالاتر قرار گیرد. به این ترتیب، جریان خون بهبود یافته و تورم کاهش پیدا میکند.
- -2اگر برای مدت طولانی نشسته اید، عضلات قسمت تحتانی پای خود را حرکتدهید.
- -3در زمان بیداری، ساعتی چند دقیقه بایستید و قدم بزنید.
- -4لباسهای تنگی را که به پا می چسبند و باعث کاهش گردش خون در پا میشوند نپوشید.
- -5از جورابهای فشاری بر اساس توصیه ی پزشک خود استفاده کنید.
- -6از فعالیتهایی که می تواند منجر به آسیب جدی شود ) مانند: تمرینات شدید،وزنه برداری های شدید، پریدن زیاد و تغییر جهت ناگهانی و سریع( بپرهیزید.
- -7روی تخت دراز بکشید و پاهای خود را دراز کنید.سپس عضلات ران و ساق پا،زانو را منقبض کنید و به سمت تشک فشار دهید. 5تا 10ثانیه نگه دارید و پس از کمی استراحت باز تکرار کنید. این کار را چند بار انجام دهید.
- -8عضلات باسن و شکم را منقبض کنید. 5تا 10ثانیه نگه دارید، کمی استراحت کنید و در زمان بیداری چند بار این عمل را تکرار کنید
-
درمان بیماران مبتلا به ترومبوز ورید عمقی چیست؟
- درمان بیمار ترومبوز ورید عمقی ممکن است با بستری در بیمارستان یا به صورت سرپایی انجام شود.
- درمان شامل:
- داروها،
- جورابهای فشاری
- بالا نگه داشتن پای مبتلا است.
- اگر لخته گسترده باشد، ممکن است نیاز به بررسی و درمان تهاجمی ترباشد
- اهداف اصلی درمان این موارد هستند:
- -1جلوگیری از بزرگتر شدن لخته
- -2پیشگیری از شکستن لخته در ورید و حرکت به سوی ریه ها
- -3کاهش خطر ایجاد لخته های دیگر
- -4پیشگیری از عوارض طولانی مدت ناشی از لخته )نارسایی وریدی مزمن(
- -5داروها:
- - داروی خود را درست همان طور که پزشکتان توصیه کرده مصرف کنیدآزمایشهای خون را طبق دستور پزشک و به موقع انجام دهید.
- - مصرف هیچ دارویی )از جمله داروهای بدون نسخه و مکملها( را بدون مشورت با پزشک خود شروع یا قطع نکنید.
- - در مورد رژیم خود با پزشکتان صحبت کنید. ممکن است با توجه به دارویی که مصرف می کنید لازم باشد رژیم خود را تغییر دهید.
- یبوست:
- تحرک، محرک سیستم گوارش است
-
علل ایجاد یبوست
- کم تحرکی یا بی تحرکی می تواند اثرات متفاوتی بر سیستم گوارشی داشته باشد از جمله:
- خطر ابتلا به سوزش سر دل، نفخ و سوء هاضمه
- عدم توانایی نشستن درست در طول خوردن غذا و یک ساعت بعد از آن.
- کاهش اشتها که در نتیجه آن دریافت مواد مغذی مورد نیاز برای ترمیم وبهبود بافتها دچار مشکل می شود.
- کاهش وزن و سوء تغذیه (مصرف ناکافی مواد مغذی.)
- کاهش میزان مصرف مایعات و نداشتن فعالیت بدنی کافی و بی تحرکی باعث تنبلی روده ها و در نهایت یبوست می شود
-
مراقبت ھا در زمان یبوست
- در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید. زیرا به نرم شدن مدفوع کمک میکند و دفع آن را آسانتر خواهد کرد.
- مصرف فیبر را افزایش دهید: غذاهای غنی از فیبر مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. فیبر به نرم شدن مدفوع و افزایش حرکات منظم روده کمک میکند.
- ملینهای طبیعی را امتحان کنید: برخی از مواد طبیعی میتوانند اثر ملین خفیفی داشته باشند. مانند؛ آلو یا آب آلو، بذر کتان، آب آلوئهورا و دمنوش های گیاهی مانند بابونه یا نعناع اشاره کرد.
- یک برنامه منظم برای رفتن به سرویس بهداشتی داشته باشید: هر روز زمانی را برای اجابت مزاج اختصاص دهید، ترجیحاً بعد از غذا. ایجاد یک روتین میتواند به آموزش بدن، برای اجابت مزاج منظم کمک کند.
- از به تعویق انداختن دفع مدفوع خودداری کنید: زمانی که به اجابت مزاج نیاز دارید، سعی کنید آن را به تاخیر نیندازید. نگه داشتن آن میتواند مدفوع را سفتتر و خشکتر کند و منجر به افزایش مشکل در دفع آن شود.
- میتوانید از داروهای بدون نسخه مانند مکملهای فیبر یا ملینهای ملایم استفاده کنید. با این حال، توصیه میشود قبل از استفاده از هر دارویی باپزشک متخصص مشورت کنید.
- در صورت امکان، به طور منظم ورزش سبک روی تخت و یا پیاده رویکنید.برای تحریک ماهیچههای روده و تقویت حرکات روده به فعالیت بدنی منظم بپردازید
- کاهش فشار خون وضعیتی :
- کاهش فشار خون وضعیتی هنگام تغییر وضعیت ایجاد می شود که فرد دچار سرگیجه وسیاهی رفتن چشم ها می شود.افزایش بار کاری قلب:کم تحرکی باعث افزایش بار کاری در قلب و کاهش بازگشت وریدی می شود. در حالت دراز کش خون در اندام های تحتانی جمع نمی گردد، وبازگشت خون به قلب افزایش می یابد که موجب افزایش حجم ضربه ای وضربان قلب در حالت استراحت می گردد . قلب در زمان استراحت بدن به دلیل مقاومت کمتر عروق خونی در این حالت و تغییر در توزیع خون در فرد بی تحرک بیشتر کار می کند.
- فشار خون بالا :
- افراد کم تحرک و یا بی تحرک بیشتر در معرض فشار خون بالا قرار دارند.افرادی که تحرک ندارند، ضربان قلب بیشتری دارند. هرچه ضربان قلب بیشتر باشد؛ یعنی در هر انقباض قلب سخت تر کار می کند و فشار قوی تر بر شریان ها اعمال می شود.
- بسته شدن راه تنفس و عفونت تنفسی:
- بی حرکتی بیش از حد منجر به تجمع ترشحات تنفسی، بسته شدن راههای تنفسی، خوابیدن ریه ها روی هم و ایجاد عفونت خواهد شد
-
راھھای پیشگیری از روی ھم خوابیدن ریه ھا و پنومونی در افراد بی تحرک یا کم تحرک
- با انجام تنفس عمیق و سرفه مؤثر می توان به باز شدن ریه ها و خارج شدنترشحات کمک کرد.
- در صورت نیاز برای بهبود عملکرد ریوی با تجویز پزشک از اکسیژن درمانیاستفاده می شود.
- با تغییر وضعیت بیمار و وارد کردن ضربات خفیف به نواحی پشت و اطراف ریهها نیز می توان به خروج ترشحات ریوی کمک کرد.
- اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید. زیرا سیگار شما را مستعد ابتلا بهعفونتهای تنفسی میکند.
- دستان خود را به صورت مرتب با آب و صابون بشویید.
- جلوی دهان و بینی خود را هنگام سرفه و عطسه بادستمال کاغذی و یا خم کردن آرنج جلوی دهان و بینیبگیرید. و دستمال کاغذی استفاده شده را سریعاً دوربیندازید.
- برای داشتن سیستم ایمنی قوی، سبک زندگی سالمی داشته باشید. به اندازهکافی استراحت کنید، غذای سالم بخورید و به صورت منظم ورزش کنید.
- در صورت استراحت مطلق بودن) بی تحرکی( و یا کم تحرکیاستفاده از دستگاه تمرین تراشه در هر ساعت حداقل 8بار، ازروی هم خوابیدن ریه ها جلوگیری می کندو به خروج ترشحاتریه کمک می کند
- آسیب سیستم اسکلتی – عضلانی:
- سیستم اسکلتی – عضلانی اغلب اولین سیستمی است که اثرات بی تحرکی درآن ظاهر می شود. بی تحرکی، بار ماهیچه، فعالیت و تولید پروتئین را کاهش وشکسته شدن پروتئین را افزایش می دهد که نتیجه آن، کاهش توده عضلانی،کاهش اندازه ماهیچه و به دنبال آن، کاهش انعطاف پذیری و قدرت ماهیچهاست. کم تحرکی یا بی تحرکی ستون فقرات، باعث انعطاف پذیری کمتر آن میشود و زمینه آسیب دیدگی ستون مهره ها را بر اثر فعالیت های روزانه فراهممی کند.
- اسیب دیسک بین مهره: دیسک بین مهره ای ماده ای نرم است کهنشستن طولانی مدت باعث می شود دیسک آسیب ببیند.
- درد و سفتی عضلات: حرکت های ناگهانی احتمال آسیب دیسک کمر را بالامی برد و باعث درد و سفتی عضله می شود.
- آسیب به مفاصل: مفاصل نیز از عوارض بی حرکتی بی نصیب نمی مانند.سفتی غیرطبیعی مفاصل و نرمی ساختارهای مربوط به آن، عملکرد مفاصلرا محدود می کند.
- کمبود املاح سازی و مواد زمینه ای استخوان: استخوان، یک بافت زنده وپویاست که نه تنها وظیفه حمایت بدن را به عهده دارد، بلکه در تنظیم املاحبخصوص کلسیم نیز نقش دارد. فشاری که از طریق تحمل وزن روی استخوانها وارد می شود، برای عملکرد سلولهای استخوان ساز الزم است. بیتحرکی باعث کاهش املاح سازی و کمبود مواد زمینه ای استخوانی می شودهمچنین بی تحرکی به تعادل منفی کلسیم منجر می شود و کلسیم به دلیل وجود شبکه بازجذب، از استخوان خارج می شود. در نتیجه این فرآیند، تراکم استخوان کاهش می یابد و به دنبال آن پوکی استخوان ایجاد می شود
-
توصیه ھای لازم برای پیشگیری از پوکی استخوان و کاھش توده ی عضلانی
- 1خوردن زیاد سبزیجات: سبزیجات به دلیل دارا بودن ویتامینها، موادمعدنی و فیبر، نقش مهمی در حفظ سلامت استخوانها دارند.
- 2مصرف کلسیم در طول روز: به جای مصرف مقدار زیادی کلسیم در یکوعده، بهتر است آن را در طول روز به مقدار کمی مصرف کنید تا جذب آنبهتر باشد.منابع غذایی غنی از کلسیم: شیر، پنیر، ماست، سبزیجات برگدار مانند کلم لوبیا، ماهی ساردین
- -3مصرف غذاهای سرشار از ویتامین Dو :Kکمبود ویتامین Dنیز میتواندمنجر به از دست دادن توده استخوانی شود.نور آفتاب یکی از بهترین منابع طبیعی ویتامین Dاست، اما میتوان این ویتامینرا از طریق مواد غذایی مانند ماهیهای چرب، جگر و زرده تخممرغ نیز دریافتکرد
- 4مصرف بیشتر پروتئین: پروتئین نقش مهمی در تقویت و حفظ تراکم استخوانها دارد.
- -5سیگار نکشیدن: سیگار کشیدن به عنوان یکی از عوامل مهم کاهش تراکم استخوان شناخته میشود.
- آسیب سیستم عصبی:
- اساسا عوارض بی تحرکی منحصر و محدود به مشکلات جسمی نیست.مطالعات انجام شده نشان می دهد که استرس در میان کسانی که کم تحرکهستند، افزایش می یابد و این امر سلامت روان آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. بی تحرکی و کم تحرکی می تواند باعث افسردگی، اضطراب، بی حوصلگی، تحریک پذیری، خستگی،اختلال در تمرکز و تغییرات خلقی شود.
- بطور کلی کم تحرکی موجب کاهش امید به زندگی می شود. فرد بی تحرک یاکم تحرک ممکن است در طول روز بخوابد و نتواند در شب بخوابد. تغییر در
- الگوی خواب ممکن است موجب نارضایتی، بی نظمی و عدم توانایی شرکت دربرنامه های درمانی و مراقبت در طول روز شود. حرکت عضلات باعث پمپاژخون تازه و اکسیژن در سراسر مغز و آزاد سازی مواد شیمیایی می شود کهعملکرد مغز و حالت روحی را تقویت می کنند. اما نشستن طولانی مدت همهفعالیت های بدن از جمله عملکرد مغز را آهسته می کند ایجاد زخم فشاری در اثر بی حرکتی و یا فشار ناشی از وسایل ثابت
- کننده مثل کشش استخوانی و :...وارد آمدن فشار بیش از حد به پوست به خصوص قسمتهایی که مجاوربرجستگی های استخوان هستند، می تواند با ممانعت از خونرسانی درست بهآن ناحیه باعث از بین رفتن سلولها شده و زخم فشاری یا زخم بستر ایجادکند.برای جلوگیری از بی حرکتی طولانی مدت که می تواند منجر به بروز زخم وایجاد لخته شود، سعی در انجام ورزشهای فعال و غیر فعال به صورت زیر
- داشته باشید:
- با استفاده از دستگیره بالای سر تخت) در صورت وجود( بدن را تا حدامکان بالا ببرید.
- پاها را از ناحیه مچ خم و راست کنید.
- مفاصل سالم را در محدوده ای که به طور طبیعی حرکت می کند، بهحرکت در آورید.
- با ایجاد انقبــاض و انبساط در عضلات
- انــدامِ بی حرکت، از سستی وکوتاه شدگی آنها جلوگیری کنید
- برای جلوگیری از زخم فشاری باید حداقل هر 2ساعت یکبار وضعیت بیماردر بستر تغییر داده شود. با استفاده از تشکهای مواج می توان از میزان فشاروارده بر بدن کم کرد.
- تغذیه مناسب، مصرف مایعات و ویتامین ث به میزان کافی در رژیم غذایی میتواند به ترمیم سریعتر ضایعات پوستی کمک کند.
- ضایعات پوستی و عفونت در صورت استفاده از کشش:
- در صورتی که بیمار از کشش پوستی استفاده می کند. هیچ گونه چینخوردگی یا لغزشی در بانداژ مخصوص کشش نباید باشد و روزانه حداقل 3بارپوست زیر محافظ مچ پا و تاندون آشیل پا را معاینه کنید.
- در صورت احساس درد یا سوزش زیر بانداژ پوست ناحیه را بررسی کنید وهر نوع مشکل حسی یا حرکتی را فورا گزارش کنید.
- در صورتی که برای درمان و ثابت نگه داشتن اندام شکسته از کششاستخوانی استفاده می شود، محل قرار گرفتن پینها را با مواد ضدعفونیکننده تمیز نگه دارید
- به علائم عفونت مثل تورم، ترشح چرکی، حساسیت و قرمزی ناحیه توجه کنید.در صورت بروز این علائم، درمان مناسب با صلاحدید پزشک انجام خواهد شد
- مشکلات ادراری:
- قرار گرفتن در وضعیت دراز کشیده و ناراحت برای بیمار، می تواند منجربه تخلیه ناقص مثانه شود و باقی ماندن ادرار در مثانه از علل ایجاد عفونتاست.
- علاوه براین گاهی بیماران به دلیل شرم از شرایط خاص، مایعات را زیادمصرف نمی کنند؛ که این عامل نیز به ایجـــاد مشکــلات ادراری کمک می کند .
- ادرار کردن به صورت قطره قطره، باید به پزشک اطلاع داده شود.توصیه ها برای جلوگیری از عفونت ادراری:
- - رعایت بهداشت ناحیه ی تناسلی.
- - پس از تخلیه ادرار، باید ناحیه را بطور کامل شستشو داد.
- - هر دو ساعت ادرار کنید تا ادرار در مثانه باقی نماند.انجام فعالیتهای باز توانی و نوتوانی در مراکز توانبخشی و فیزیوتراپی، به بازگشت توان طبیعی عضلات و مفاصل به حالت طبیعی کمک خواهد کرد
ارسال نظر